Atlı Köşk’ten Sakıp Sabancı Müzesi’ne

https://www.zdergisi.istanbul/makale/atli-koskten-sakip-sabanci-muzesine-231

Atlı Köşk adıyla bilinen Sabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı Müzesi (SSM) Atlı Köşk, Boğaziçi’nin en eski yerleşimlerinden Emirgan’da Sakıp Sabancı caddesi üzerinde yer alır. Müze, hat ve resim koleksiyonlarının sergilendiği köşk bölümü ile geçici sergilere ev sâhipliği yapan galerilerden oluşmaktadır.

Köşk ve yer aldığı arâzi, 1848-84 yılları arasında çeşitli Osmanlı paşalarının mülkiyetinde kalmış, daha sonra bir süre “Karadağ Sefâreti” olarak kullanılmıştır. Köşk, 1913 yılında Sultan Mehmed Reşad’ın torunu Behiye Sultan’ın mülkiyetine geçer. 1923 yılında Hidiv İsmail Paşa’nın torunu Prens Mehmed Ali Hasan harap hâldeki bu yapıyı satın alarak 1927 yılında mîmar Edouard De Nari’ye yeni bir köşk projesi çizdirir. Prens Hasan aynı yıllarda eşi Ayşe İzzet Hanım’dan ayrılıp bir daha geri gelmemek üzere Mısır’a gider; böylece yapımına çok özen gösterdiği köşk ıssız kalır.

Prens Mehmed Ali Hasan 1945’te Mısır’da ölünce köşk oğullarına intikal eder. 17 Eylül 1950’de ise Hacı Ömer Sabancı tarafından satın alınır. Hacı Ömer Sabancı’nın Mahmud Muhtar Paşa’nın Moda’daki Mermer Konağı’nda yapılan müzâyededen satın aldığı bronz at heykelini köşkün önüne koymasıyla da halk arasında “Atlı Köşk” olarak anılmaya başlar.

1864 târihli, Fransız heykeltıraş Louis Doumas’ya âit bu at heykeli dışında Atlı Köşk’te ikinci bir at heykeli daha vardır. Müzenin girişinde yer alan ve caddeye bakan bu heykel, IV. Haçlı Seferi sırasında yağmalanan Hipodrom’dan alınarak Venedik’teki San Marco Kilisesi’nin önüne yerleştirilen 4 attan birinin dökümüdür.Hacı Ömer Sabancı’nın vefâtından sonra köşk üç dört sene kapalı kalır; ardından Sakıp Sabancı, âilesiyle birlikte köşke yerleşir. Bu dönemde Atlı Köşk, ABD başkanlarından Jimmy Carter , Fransa başbakanlarından Raymond Barre ve Couvee de Murville, Belçika kralı Albert, Japon prensi Mikasa, Singapur başbakanlarından Lee Kuan Yew gibi birçok devlet adamını misâfir eder.

1998 yılında içindeki koleksiyon ve eşyâyla birlikte müzeye dönüştürülmek üzere 49 yıl süreyle Sabancı Üniversitesi’ne tahsis edilir. Köşke modern bir galeri eklenir ve Sakıp Sabancı Müzesi olarak 2002 yılında ziyârete açılır. Müzenin sergileme alanları 2005 yılında yapılan düzenlemelerle genişletilerek (6500 m2) uluslararası standartlara kavuşturulur. SSM bugün gerek zengin koleksiyonuyla gerekse ev sâhipliği yaptığı uluslararası geçici sergiler, eğitim programları, konserler, konferans ve seminerlerle sanatseverlere çok yönlü bir kültür ortamı sağlamaktadır.

Müzedeki eserler Hacı Ömer Sabancı tarafından 1940 yılından îtibâren toplanmaya başlanmış, koleksiyon 1970 yılından sonra Sakıp Sabancı tarafından daha da zenginleştirilmiştir. Atlı Köşk’ün giriş katındaki üç odada, Sabancı âilesinin köşkte yaşadığı dönemde kullanılan mobilyalar, XVIII. ve XIX. yüzyıllara âit antika eserlerle birlikte muhâfaza edilmektedir. Köşkün birinci katında, Sakıp Sabancı hat koleksiyonundaki eserler yer almaktadır. Buradaki yazmalar Osmanlı hat sanatının 500 yıllık geçmişini kronolojik olarak ortaya koymaktadır. Bu yazma eserler, Kur’anlar, duâ kitapları, hilyeler, fermanlar, beratlar, menşurlar, muhtelif hat levhalarından oluşmaktadır. Müzenin resim koleksiyonunda XIX. yüzyılın başından günümüze Osman Hamdi Bey, Şeker Ahmed Paşa, Süleyman Seyyid, Nazmi Ziya, İbrahim Çallı, Fikret Muallâ gibi birçok Türk ressamın eserleri yer alır. Bu bölümde ayrıca Osmanlı imparatorluğunun son döneminde İstanbul’da çalışmış Fausto Zonaro ve Ivan Ayvazovski gibi önemli isimlerin veya yurt dışından dâvet edilmiş yabancı ressamların eserleri de bulunmaktadır.

Müzenin bahçesinde Roma, Bizans ve Osmanlı dönemlerinden kalma taş eserler sergilenmektedir. Hâlen Sabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı Müzesi olarak faâliyet gösteren Atlı Köşk, ülkemiz müzeciliğinin en önemli, müstesnâ mekânlarından biridir.